Thực hư bến My Lăng huyền ảo

24-03-2011 | 10:45

(Nguoiduatin.vn) - Các nhà địa chí dù có đi dọc sông Côn cũng không thể tìm ra một địa danh nào có tên bến My Lăng. Bến My Lăng là cái tên huyền ảo đầy vang bóng trên thi đàn mà người ta không thể quên mỗi khi nhắc đến Yến Lan.

Từ một bến sông có thật

Theo nhiều nguồn tài liệu, đó chính là bến đò Trường Thi trên sông Cửa Tiền. Nhiều lần, Yến Lan giải thích rằng nó bắt nguồn từ một bến đò thật, bến Trường Thi, cách thị trấn Bình Định nơi ông ở khoảng mấy dặm đường.

Mỗi lần qua bến sông này, nhìn đồi cát cong cong, ông lại mơ tưởng xa xăm: "Bến My Lăng nằm không thuyền đợi khách/Rượu hết rồi ông lái chẳng buông câu/ Trăng thì đầy rơi vàng trên mặt sách/Ông lái buồn để gió lén mơn râu".

Cửa Tiền nằm ở phía Tây Nam thành Bình Định. Gọi là Cửa Tiền bởi vì cửa chính của thành Bình Định nằm ở mặt này, và cảnh vật lại rất hoang vu như thời tiền sử. Con sông chảy trước mặt Cửa Tiền cũng mang luôn cái tên Cửa Tiền, có người gọi là sông Tân An một chi lưu của sông Côn đổ ra đầm Thị Nại.

Bên kia sông là xã Nhơn Hòa, bên này là xã Nhơn Hưng, đều thuộc huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định. Bến đò Trường Thi, nằm ở phía Cửa Tiền, đã nhiều lần đi vào văn học. Bến đò chỉ hình thành vào mùa nước nổi, từ tháng chín cho đến tháng chạp Âm lịch. Sau đó, đò được dời đoạn sông sâu hơn, người lái đò cũng chuyển nghề khác chờ mùa nước lớn năm sau.

Chính cậu ruột Yến Lan cũng là một người lái đò. Bên bờ có một đoạn đất trống thuở xưa là trường thi hương, cũng là nơi gặp gỡ của các chí sĩ yêu nước. đến thời Pháp, trường thi bị bỏ hoang. Vì bến đò nằm gần đó nên gọi là bến Trường Thi như một niềm hoài niệm. Trường Thi đẹp mà buồn đến nao lòng.

Cha Yến Lan đã bao lần vượt qua bến sông, lần theo câu hát để đến với một thôn nữ dệt lụa, sau này chính là mẹ ông. Mối tơ duyên đầy thi vị ấy đã cho chúng ta một thi sĩ ngay từ thuở lọt lòng: "Quê ngoại bên kia bãi cát vàng/Mẹ tôi về lỡ chuyến đò ngang/Cơn đau trở dạ không giường chiếu/Tôi lọt lòng ra giữa bãi trăng".

Người ta kể lại rằng, khi mẹ mất, chú bé Yến Lan đi cùng người láng giềng đưa tin về quê ngoại. Đến đoạn đường qua Gò Tập, nơi bị đồn đại rất nhiều ma đưa võng, Yến Lan sợ đến cuống chân. Người láng giềng cất tiếng gọi đò khắc khoải. Ông cậu của Yến Lan nằm ngủ trong thuyền, giật mình, hớt hải chống đò sang.

Ấn tượng về tiếng gọi đò não ruột trong đêm trăng lạnh lẽo ấy đã ám ảnh Yến Lan suốt một đời. Sau này, Yến Lan kể lại: "Đêm mẹ tôi mất, cha tôi nhờ người hàng xóm dẫn tôi ra bến đò để gọi cậu tôi. Nhà cậu và chiếc đò thì gác mái bên kia sông, chúng tôi ở bên này gọi mãi, gọi mãi, gọi trong một tâm trạng xót xa bồn chồn, hãi hùng nữa".

Đến một bến sông huyền thoại

Vợ Yến Lan trên bến sông xưa

Những năm cuối đời, ông vẫn còn thường nhắc đến bến My Lăng với đôi mắt ngấn lệ. Ông chỉ mong được đắm mình trong bến sông xưa: "Thăm quê về lại bến trăng xưa/Còn tưởng đêm nay đứng gọi đò/Chưa kịp nhớ ra lòng có hẹn/Chèo ai cập bến đã vang khua" (Nhớ bến My Lăng).

Ông thừa nhận rằng bài thơ bến My Lăng của ông ra đời trong lúc xuất thần, mang ấn tượng tiếng gọi đò thuở bé: "Tiếng gọi đò, gọi đò như oán trách/Gọi đò thôi run rẩy cả ngàn trăng/bến My Lăng còn lạnh, bến My Lăng". Cũng có khi Yến Lan nhập hồn vào ông lái đò ở bến sông u uẩn: "Ông lão vẫn say trăng nằm gối sách/Để thuyền hồn rời khỏi bến My Lăng".

Ông lái đò cũng là một nghệ sĩ đích thực biết đọc sách, rồi buông câu, uống rượu, có khi thổi sáo nhưng vẫn cô đơn trên cái bến sông đìu hiu mênh mông đến rợn ngợp. Trên bến sông ấy, xuất hiện ánh trăng ma quái, lúc ẩn lúc hiện với muôn hình vạn trạng.

Bến sông là biểu tượng cho bến bờ hạnh phúc, con đò là phương tiện chuyên chở giấc mơ hoa của người lái đò, nhưng giấc mơ ấy đã không tới bến. Nhưng có thể nói rằng, trên bến sông huyền thoại, Yến Lan là một ông lái đò đã đưa văn chương của mình cập bến mà neo vào lòng độc giả sau này.

Như vậy, bến My Lăng vừa là không gian thực vừa là không gian tâm tưởng mang màu sắc huyền thoại được đẩy đến bến bờ vĩnh viễn: "Chiều ngun ngút dài trôi về nẻo quạnh/Để đêm buồn vây phủ bến My Lăng".

Không có những bến sông quê Bình Định, chắc khó có cái bến sông trăng lạnh buốt mà diễm ảo trong thơ của một thi sĩ thuộc trường thơ loạn. Yến Lan đã ra đi cùng bạn hữu nhưng cái bến My Lăng do ông sáng tạo ra thì còn mãi đi về trong văn học.

P.V.H